«Мы былі такія ж акупанты, як зараз расейцы»
6- 17.02.2025, 13:09
- 3,062
Трыццаць шэсць год таму скончыўся вывад савецкіх войскаў з Афганістану.
Трыццаць шэсць год таму, 15 лютага 1989, скончыўся вывад савецкіх войскаў з Афганістану. Штогод у Беларусі ў гэты дзень адбываюцца мітынгі-рэквіюмы па загінулых і сустрэчы былых «афганцаў».
Афганская вайна не выклікала ў той час у простых савецкіх грамадзян выяўленай палітычнай рэакцыі. Было дрэннае веданне сітуацыі, пераважаў страх і немагчымасць ацаніць тое, што адбываецца. Асаблівую трывогу адчувалі сваякі мужчын прызыўнога ўзросту з-за асцярогі, што тыя будуць пасланыя ў зону баявых дзеянняў. Прынамсі, штосьці падобнае зараз адчуваюць і беларусы.
«Радыё Рацыя» пагаварыла пра гэтую вайну і яе ацэнку з былым «афганцам», выконваючым абавязкі кіраўніка партыі «Народная грамада» Яўгенам Вільскім.
– Афганская вайна. У той час многія людзі траплялі на гэтую вайну супраць сваёй волі. Іх проста прызывалі ў армію і везлі невядома куды. Вы ведалі, куды паедзеце? Вы ехалі туды мэтанакіравана ці Вас таксама раптоўна адвезлі некуды, ніхто нічога не ведаў?
– Мой бацька быў вайскоўцам. І бацька майго бацькі таксама быў вайскоўцам. Я таксама вайсковец. Таму пасля заканчэння вучылішча, натуральна, мы ўсе ведалі, што праз пэўны час апынёмся ў Афганістане. Я скончыў агульнавойскавое вучылішча. Па сутнасці, гэта пяхотнае або мотастралковае. Таму мой шлях рана ці позна ляжаў у Афганістан.
– Адмовіцца нельга было?
– Па тых часах адмовіцца было немагчыма. Я не імкнуўся туды, але калі прыйшоў час ехаць, я сабраўся і паехаў. Што там, маладому лейтэнанту — паклаў зубную шчотку і паехаў.
– І не было страшна, куды вас накіроўваюць? У той час усе перажывалі, і родныя. І думалі, толькі б сын не трапіў туды, на вайну.
– Мой бацька сказаў, што будзе стаяць з плакатам «Супраць вайны», але так і не зрабіў гэтага. Не, ужо калі я з’ехаў, ён сказаў, што будзе недзе стаяць з плакатам. Таму не, страху не было. У маладосці ўсё ўспрымаецца інакш. Гэта як прыгода, як нейкая разнастайнасць у жыцці. Таму не.
– Колькі вам было гадоў, калі вас забралі ў Афганістан?
– Гэта быў 1985 год, мне было 23 гады. Я ўжо быў афіцэрам, скончыў вучылішча. Гэта таксама 4 гады, гэта ўжо дастаткова дарослы ўзрост.
– Куды вас накіравалі і чым вы там займаліся? Былі нейкія аперацыі даволі складаныя, цяжкія і страшныя?
– Мне пашанцавала. Я трапіў у ахову дарогі. Гэта была дарога з Ташкургана ў Кабул праз перавал Саланг. Мая рота ахоўвала ўчастак дарогі кіламетраў 20-30. Мы не ўдзельнічалі ў аперацыях і не бралі ніякіх кішлакоў. Наша задача была ахоўваць дарогу і дзве трубы, па якіх перапампоўвалі дызельнае паліва і газу з Савецкага Саюза ў Афганістан. Калі здараліся страты паліва, Савецкі Саюз плаціў Афганістану штрафы. Таму ўсе сілы былі кінуты на ахову гэтых труб. Яны былі з керамікі, і мясцовыя жыхары часта рабілі ў іх дзіркі, каб набраць паліва. Мы ноччу ездзілі на БТРах уздоўж трасы, спрабуючы гэта прадухіліць.
– Былі страты?
– Так, за два гады былі. Мы ўсё роўна неслі страты. На маім участку загінула 11 нашых вайскоўцаў. Прыходзілі маджахеды з Пакістана. З мясцовымі мы ўжо сябравалі, а вось прыходжыя часам рабілі засады. Не ведаю, шмат гэта ці мала — 11 чалавек на роту, але так было. У роце было 82 чалавекі, да таго мінамётная батарэя — і ўсяго было каля 150 чалавек.
– Некаторыя вайскоўцы гінулі праз тое, што давяралі мясцовым ці ўступалі з імі ў зносіны. У вас такое было?
– У нашай роце такога не было, бо ўсіх гандляроў мы ведалі, і калі б нешта здарылася, мы б хутка знайшлі вінаватага. На другі год маёй службы з гор спусціліся ісмаіліты. Яны радыкальна вырашылі ўсе праблемы — проста перарэзалі ўсіх мясцовых бандытаў і занялі ўсе вышыні. Напады цалкам спыніліся.
Першы год быў вельмі напружаны: за адзін тыдзень мы страцілі тры БТРы ў засадах. Згубілі тады і вайскоўцаў. Я памятаю, за адным плыў, а той не даплыў, хадзіў ранкам на тым беразе і запіхваў кішкі сабе ў жывот.
– Такія жахі вы бачылі на сваёй службе. Гэта не забываецца.
– Калі бачыш, як твайго сябра разрывае, а ты нічым не можаш дапамагчы, бо вас падзяляе 20 метраў – горная рака, і ты ўначы не можаш пераплыць праз яе, каб дапамагчы. Гэта застаецца ў памяці назаўжды.
– Медыкі былі з вамі?
– У нас быў толькі санінструктар. У параўнанні з тым, што ёсць цяпер ва Украіне, гэта «неба і зямля». Аптэчкі ў нас былі ў БТРах, а з сабой толькі бінт насілі. Гэта ўсё, што ў нас было. Нас ніхто не вучыў аказваць першую дапамогу. У прыкладзе аўтамата быў схаваны бінт — гэта было максімум, што ў нас было.
– І ніякіх джгутоў ці сродкаў для спынення крывацёку?
– Не, нічога такога з сабой не насілі. У БТРах нешта было, але з сабой — не.
Да шпіталя было каля 20 кіламетраў, можна было хутка даехаць, калі нешта здаралася.
За два гады згубілі 11 чалавек, і чалавек 20 было параненых. Была ўсё ж такі рызыка. Асабліва, калі табе заставалася зусім крыху, і ты ведаеш, што твае два гады вось-вось скончацца, а табе трэба было ісці на заданне.
– Па загадзе ці быў нейкі графік або чарга?
– Так, быў графік. Людзі хутка адсейваліся. Калі чалавек вельмі баяўся, ён проста ехаў у адпачынак і не вяртаўся. Яго звальнялі з арміі. Але былі і іншыя выпадкі. Напрыклад, адзін салдат атрымаў цяжкае раненне, яго адправілі ў Саюз. Заставалася два месяцы службы, але ён дамогся вяртання, каб даслужыць.
– Вы ходзіце на сустрэчы з ветэранамі? Як вы цяпер ацэньваеце гэтую вайну?
Так, хадзіў я на гэтыя сустрэчы. Ёсць такая шырока вядомая Лінія Сталіна пад Менскам, Мы там перыядычна збіраліся. Гэта лінія Сталіна – тое, што было прапанавана і зроблена Беларускім саюзам афганцаў пад куратарствам Віктара Шэймана. Шмат там грошай «пракруцілі» на гэтай «патрыятычнай» вайне, як заўжды. Тады ў Саюза афганцаў былі вялікія льготы, як і ў святароў. Пасля гэта ўсё пазабіралі, але першыя гады былі льготы, і «верхавіна» гэтым карысталася. А для звычайных «нізоў» ладзіліся вось такія імпрэзы, дзе гарэлка лілася ракой і прамаўляліся тасты за перамогу.
Афганцы – гэта такія ж звычайныя людзі, як і ўсе ў Беларусі, няма там ніякага гераічнага адбору. Яны нават больш ужываюць алкаголь, чым звычайныя беларусы.
А ганарыцца няма чым, мы былі такім ж акупантамі, як і зараз расейцы ва Украіне. Тады было тое ж самае, проста мы ў той час гэтага не разумелі.
Назва банка: Bank Millennium S.A.
Адрас: ul. Stanislawa Zaryna, 2A, 02-593, Warszawa
IBAN: PL97116022020000000216711123
SWIFT: BIGBPLPW
Імя ўладальніка рахунку: Fundacja “KARTA ‘97”
рызначэнне аплаты: Darowizna na cele statutowe
Звязацца з намі можна праз адрас [email protected]
